Uroczystość dzisiejsza ustanowiona została w 1920 r. przez papieża Benedykta XV na prośbę polskich biskupów. Nawiązuje ona nie tylko (co oczywiste) do Konstytucji 3 maja, ale także do Ślubów Lwowskich króla Jana Kazimierza z 1656 r. oraz oddania Rzeczpospolitej pod opiekę Maryi już po odzyskaniu niepodległości.

Kult maryjny był zawsze w naszym kraju silny. Już w średniowieczu powszechne było przekonanie, że Maryja ma nasz kraj w szczególnej opiece. Kronikarz Jan Długosz zwykł określać ją mianem „Królowej świata i naszej”. Poświęcona Maryi pieśń Bogurodzica była zaś nieoficjalnym hymnem rycerstwa polskiego.

Dowodem na zawierzenie losów Rzeczpospolitej Maryi były uroczyste śluby, jakie złożył król Jan Kazimierz 1 kwietnia 1656 r. w katedrze we Lwowie. Król powiedział wówczas: „Ciebie za patronkę moją i za Królowę państw moich dzisiaj obieram”.

W trakcie ślubowania Jan Kazimierz przyrzekł szerzyć cześć i kult Maryi, wyjednać u papieża zezwolenie na obchodzenie święta Maryi jako Królowej Korony Polskiej, a także poprawić los chłopstwa i wprowadzić w swoim państwie sprawiedliwość społeczną.

Wkrótce potem odśpiewano litanię, zaś nuncjusz apostolski abp Pietro Vidoni, który przewodniczył uroczystej Mszy w katedrze lwowskiej, dodał do modlitwy wezwanie „Królowo Korony Polskiej, módl się za nami”.

Jan Kazimierz nie był jednak w stanie wypełnić swoich ślubów. Najazd szwedzki sprawił, że w Rzeczpospolitej zapanował ogromny chaos. W efekcie król wkrótce abdykował i wyjechał za granicę.

Formalnie za koronację Maryi na Królową Polski uznano koronację obrazu jasnogórskiego, która miała miejsce 8 września 1717 r.

Kult maryjny był w polskim społeczeństwie żywy także w epoce rozbiorów, kiedy państwo polskie na 123 lata zniknęło z mapy świata.

Już po odzyskaniu niepodległości polscy biskupi oficjalną drogą zwrócili się do Stolicy Apostolskiej o ustanowienie uroczystości Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Watykan odpowiedział pozytywnie, w efekcie czego 14 stycznia 1920 r. uroczystość tę ustanowił papież Benedykt XV.

Zaproponowana przez polski episkopat data do 3 maja. Dzień ten miał podkreślić związek kultu Maryi Królowej Polski z Sejmem Czteroletnim, w trakcie którego uchwalono Konstytucję 3 Maja.

Miało to szczególne znaczenie już wkrótce, kiedy niepodległej już Polsce zagrażać zaczął najazd bolszewicki. Polacy ponownie zawierzyli Maryi. Już wkrótce wojsko polskie odniosło wspaniałe zwycięstwo nad bolszewikami w bitwie warszawskiej, nazywanej także „Cudem nad Wisłą”.

W późniejszych latach wielokrotnie nawiązywano do ślubowania Jana Kazimierza. Miało to miejsce m.in. w 1936 r., kiedy z inicjatywy prymasa Augusta Hlonda zgromadzona na Jasnej Górze młodzież akademicka złożyła ślubowanie, w którym wybrała Maryję na swoją patronkę.

Ponownie z inicjatywy prymasa Hlonda Maryi zawierzono już po zakończeniu II wojny światowej. 8 września 1946 r. setki tysięcy wiernych złożyły w sanktuarium jasnogórskim Akt Ofiarowania Niepokalanemu Sercu Maryi, co stanowiło uaktualnienie ślubów Jana Kazimierza.

Dziesięć lat później wierni ponownie ślubowali Maryi na Jasnej Górze z inicjatywy internowanego wówczas prymasa Wyszyńskiego.

„Przyrzekamy uczynić wszystko, co leży w naszej mocy, aby Polska była rzeczywistym królestwem Twoim i Twojego Syna, poddanym całkowicie pod Twoje panowanie, w życiu naszym osobistym, rodzinnym, narodowym i społecznym” – głosiło ślubowanie.

W 1962 r. papież Jan XXIII ogłosił Maryję Królową Polski i jej główną patronką. Dzisiejsza uroczystość stała się wówczas  świętem I klasy we wszystkich diecezjach polskich. W 1969 r. papież Paweł VI na prośbę prymasa Wyszyńskiego podniósł święto do rangi uroczystości.

Kult maryjny w Polsce kontynuował także św. Jan Paweł II. 3 i 4 czerwca 1979 r. papież zawierzył Maryi, wygłaszając ślubowanie: Zawierzam Ci, o Matko Kościoła, wszystkie sprawy tego Kościoła, całą jego misję i całą jego służbę w perspektywie kończącego się drugiego tysiąclecia dziejów chrześcijaństwa na ziemi”.

3 maja 2016 r., w 1050 rocznicę chrztu Polski, obecny przewodniczący KEP abp Gądecki dokonał nowego Aktu Zawierzenia Narodu Polskiego Matce Bożej.